جایگاه آموزش در برنامه‌های علم و فناوری کشور‌های منتخب جهان

تدوین نقشه جامع علمی کشور بر اساس اهداف کلان جامعه از دغدغه‌های عمده محافل علمی و فرهنگی کشور در سال‌های اخیر بوده است. با وجود برداشت‌های مختلف نسبت به مفهوم نقشه جامع و جایگاه و نقش بخش‌های مختلف آن، می‌توان انتظار داشت در طرحی با این عنوان، مقوله «آموزش» از جایگاه ویژه‌ای برخوردار باشد. توجه به این نکته که بسیاری از کشور‌ها پیش از این به تدوین سیاست‌های کلان علم و فناوری خود پرداخته‌اند، مطالعه‌ای تطبیقی در این زمینه می‌تواند افق‌های جدیدی را برای تعیین جایگاه و نقش مقولات مختلف، از جمله آموزش، در تدوین سیاست‌های مشابه در کشورمان برای دست‌اندر‌کاران بگشاید. از این رو مقاله حاضر به بررسی جایگاه و نقش مقوله آموزش در طرح‌های ملی علم و فناوری 9 کشور اسپانیا، فنلاند، جمهوری چک، ایرلند، هند، ژاپن، تایوان، اوگاندا و آفریقای جنوبی می‌پردازد. با اینکه طبعاً سیاست‌های این کشور‌ها را نمی‌توان نمونه کامل و قابل الگو‌برداری صرف دانست، اما یافته‌های این بررسی با به تصویر کشیدن نقاط قوت و ضعف اسناد مورد مطالعه، برخی مسائل قابل‌تأمل را برای سیاست‌‌گذاران علم و فناوری کشور در زمینه جایگاه امر آموزش در نقشه جامع علمی کشور مطرح می‌‌کند. اهم این مسائل عبارت‌اند از نگاه کمی و محصول محور نسبت به آموزش؛ کلی بودن بیش از حد نکات مربوط به آموزش در این سند؛ در حاشیه قرار گرفتن آموزش نسبت به اقتصاد، پژوهش و خصوصاً فناوری؛ و نبود دیدگاه نظری منسجم و مشخص در پس مطالبی که در زمینه آموزش در نقشه گنجانده شده است. بر این اساس، توجه سیاست‌گذاران امر به این نکته جلب می‌شود که در بازنگری‌های احتمالی نقشه جامع علمی کشور و نیز در تدوین اسناد و برنامه‌های پایین دستی و اجرایی، نگاهی دوباره به جایگاه آموزش در برنامه‌های علم و فناوری کشور ضروری خواهد بود.